Iğdır’da dağlardan toplanarak tandır üretiminde kullanılan özel toprağın, yörede tekrar geliştirilmesi amaçlanan seramik sanatında da kullanılması hedefleniyor.
Iğdır Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulunda misyonlu akademisyenler, geçmişten bugüne yapılan el sanatları araştırmaları kapsamında klâsik tandır üretimini de inceledi.
Hem tandırcılığı yaşatmayı hem de seramik üretimine katkıda bulunmayı amaçlayan akademisyenler, yörede tandır üretiminin son ustalarından 60 yaşındaki Latife Kartal’a ulaştı.
Akademisyenler, tandır imalinde kullanılan toprak tiplerini ve üretim hallerini tahlil ederek üniversite envanterine ekledi.
Seramik sanatında kullanılmak üzere kayıt altına alındı
Üretimi yapılan tandır tipleri, üretim hali ve bölgeden toplanan toprak tipleri, seramik sanatında da kullanılmak üzere akademisyenlerce kayıt altına alındı.
Kent genelindeki tandırları inceleyerek bununla ilgi halktan bilgi topladıklarını belirten Telli, “Seramik üretiminde kullanılan topraklar ile tandır toprakları ortasında benzerlikler olduğunu gördük. Kimyasal ve fizikî testler ile bunları kanıtladık.” dedi.
Bölgeden elde edilen ve tandır üretiminde kullanılan birçok toprak çeşidinin toplandığını aktaran Telli, “Tandırları araştırmamızdaki sebep, seramik üzere tandırlar da çamurdan yapılıp, ısı ile karşılaşarak pişiriliyor olması. Buradaki gayemiz, tandır üretimi işini geliştirmek, hatta köylerde karşılaştığımız ve geçmiş tarihlerde yapılmış seramik mesleğini Iğdır’da yine yapılmasını sağlamaktır. Bundan sonra seramik sanatını geliştirirken eskilerden ve cet tandırdan ilham alacağız.” diye konuştu.
“Bazı fizikî ve kimyasal testler yapıyoruz”
Toprağın seramik imaline uygunluğu için testlerden geçtiğini ve büyük oranda seramiğe uygun olduğunu gördüklerini vurgulayan Telli, şunları kaydetti:
“Toprağı topraktan aldıktan sonra kimi fizikî ve kimyasal testler yapıyoruz. Kimyasal testlerde alüminyum oksit, silisyum oksit, sodyum oksit, potasyum oksit, demir oksit, kalsiyum oksit, magnezyum oksit üzere hammaddelerin oranlarını laboratuvarda inceliyoruz. Iğdır Üniversitesi Seramik Atölyesi’nde pişirim rengi, köpürme, yoğrulma suyu, küçülme testleri ve su emme üzere fizikî testlerini yaparak toprağın seramik yapmaya uygun olup olmadığına bakıyoruz. Çalışmalarımızı buna nazaran sürdürüyoruz. Bu toprağı başkalarından farklı kılan ise içerdiği hammaddeler ve bunların oranının fazla olması, özlü olması, form vermeye ve pişirilmeye uygun olmasıdır.”
Bölgede yaklaşık 42 yıldır tandır üreten usta Latife Kartal da 18 yaşında evlendiğini ve tandır imalini kayınvalidesinden öğrendiğini anlattı.
Okula gitmediğini fakat işinde ustalaştığını lisana getiren Kartal, “Toprağı su ile bekletip ayağımızla eziyoruz, içine kum ve saman kattıktan sonra bekletip daha sonra şekillendirmeye başlıyoruz. Bir tandırın üretimi 6 gün sürüyor. Etraf vilayetlerden ve Nahçıvan’dan sipariş veren müşterilerime istedikleri büyüklükte ve genişlikte sipariş aldığım tandırları gönderiyorum.” tabirlerini kullandı.
Kaynak: Anadolu Ajansı / Bülent Mavzer
