Manası en çok merak edilen sözlerden olan Psikoz, toplumsal hayatın için çok sefer duyuluyor ve ne manaya geldiği araştırılıyor. Pekala, Psikoz ne demek? Psikoz manası ne? İşte, Psikoz sözsün anlamı!
PSİKOZ NE DEMEK?
Psikoz, fikir ve duyunun ağır oranda bozulduğu zihin durumunu tanımlamakta kullanılan genel bir psikiyatri terimidir. Psikotik epizod geçiren hastalar halüsinasyonlar görüp, delüzyonel inançlar taşıyabilir (grandiyöz yahut paranoid delüzyonlar gibi), kişilik değişiklikleri ve fikir bozukluğu gösterebilir. Bir psikotik epizod gerçek ile bağlatının kopması yahut ziyan görmesi ile karakterizedir denilebilir. Gençlerde daha sık görülen psikoz ağır bir zihinsel hastalığın belirtisi olabilir.
ETİMOLOJİ
Psikoz sözcüğü birinci defa Ernst von Feuchtersleben tarafından 1845’te mecnunluk ve maniye alternatif olarak kullanılmıştır. Sözcük Yunanca psyche (“zihin, ruh”) ve -osis (“hastalıklı” yahut “anormal durum”) dan türemiştir Sözcük zihin bozuklukları olduğu düşünülen bozuklukları, hudut sistemindeki bir bozukluktan türediği düşünülen nevrozdan ayırmak için kullanılmıştı.
GENEL BAKIŞI
Genel psikiyatride psikoz ağır akıl hastalığının semptomu olarak kabul edilir, ama kendisi bir diyagnoz sayılmaz. Her ne kadar yalnızca muhakkak bir ruhsal yahut fizikî durumla ortasında irtibat olmasa da, bilhassa şizofreni, bipolar bozukluk ve ağır klinik depresyon ile ilişkilendirilmiştir. Ayrıyeten psikotik duruma yol açabilecek, saptanabilir fizikî patolojiler de vardır, beyin zedelenmesi yahut öbür nörolojik bozukluklar, lupus ve alışkanlık oluşmuş uyuşturucu unsurların kullanımının geri çekilmesi üzere.
Psikoz terimi, bir kişinin davranışları sebebiyle suçlanamayacağını ortaya koyan ve tüzel bir terim olan meczupluk kavramından ayrıştırılmalıdır. Misal bir biçimde, bir kişilik bozukluğu olan psikopatiden de farklıdır. Her ne kadar yaygın görüş ikisini birebir formda ele almakta ve psiko olarak kısaltmakta ise de, psikoz psikopatinin temel özellikleriyle benzerlik taşımaz; bilhassa şiddet istikameti psikoz da nadiren görülürken, gerçeklik duyusunun bozulması ve kaybolması da psikopatide nadiren görülür.
Psikoz ayrıyeten deliryum durumundan da ayrıştırılmalıdır, çünkü bir psikotik birey yüksek seviyede entelektüel emek isteyen işleri şuuru açıkken yapabilir. Son olarak, zihinsel hastalıktan da ayrıştırılmalıdır. Psikoz başka zihinsel hastalıkların bir semptomu olarak görülebilir. Ama tanımsal bir kavram olarak kendi başına bir hastalık sayılır. Örneğin, şizofrenili şahıslar psikoz içermeyen uzun periyotlar geçirebilir ve bipolar bozukluğu ve depresyonu olan şahıslarda de psikozsuz duygudurum semptomları olabilir. Aykırısı formda, kronik zihinsel hastalığı olmayan birisinde, ağır gerilim yahut bir advers ilaç yansısı nedeniyle psikoz oluşabilir.
Psikoaktif unsurların kullanımı sonrası gerçekleşen psikotik durumlar bilhassa dozaşımı, kronik kullanım ve kullanmayı bırakma (geri çekilme) ile ilişkilendirilebilir. Belli bileşikler başkalarına oranla daha yüksek bir psikoza yol açma muhtemelliğine sahiptirler ve birtakım bireyler başkalarına oranla daha hassas olabilirler. Muhakkak ‘sokak’ hususları, örneğin kokain, amfetamin, PCP ve halüsinojenler psikoz gelişimiyle bağlıdır. Antikolinerjik ilaçlar (atropin, skopolamin, Datura stramonium) ve birçok antihistamin de birtakım bireylerde psikoza yol açabilir.
Merkezi hudut sisteminde genel depresan tesirleri olan unsurlar kullanımları sırasında çoklukla psikoza neden olmazlar ve aslında kimi insanlarda semptomların tesirlerini azaltabilirler. Ancak bu tip unsurların kullanımına son verilmesi (geri çekinilmesi) bilhassa tehlikeli olabilir, psikoz yahut deliryuma neden olabilir.
Ruhsal gerilimin de psikotik durumlarda hissesi olduğu ve bunları tetiklediği bilinmektedir. Hem ömür boyunca olmuş çeşitli travmatik olayları barındıran bir geçmişin hem de yeni karşılaşılmış olan gerilimli bir olayın psikozun gelişiminde hissesi olduğu bilinmektedir. Bu durum gerilimin tetiklediği kısa devirli psikoz kısa vadeli tepkisel psikoz (veya kısa reaktif psikoz) olarak anılır.
Uykusuzluk psikozla ilişkilendirilmiş olmakla birlikte, çoğunluk için büyük bir risk faktörü olduğuna dair fazla ispat yoktur. Kimi şahıslar hipnogojik yahut hipnopompik halüsinasyonlar geçirse de bunlar olağan uyku fenomenleri olup psikozun belirtilerinden sayılmaz.
1960’lar ve 1970’lerde psikoz karşı kültür eleştirmenlerinin ilgi odağı olmuştur. Bunlar psikozun illa ki bir hastalık olması gerekmediğini, tahminen gerçeklik inşa etmenin yalnızca farklı bir yolu olabileceğini öne sürmüşlerdir. Örneğin, R. D. Laing psikozun, gibisi görüşlerin güzel karşılanmayacağı bir durumda yaşayan şahısların dertlerini sembolik bir biçimde tabiri olarak görmüştür. Ayrıyeten psikozun düzgünleştirici (şifa) ve manevî tarafları olan transandantal bir tecrübe olduğunu tez etmiştir.
Bununla birlikte, genel olarak, psikozun teşhis ve bilimsel incelenmesindeki gelişmeler biyoloji, bilişsel psikoloji ve nöropsikoloji temelli teorilerin kabul edilmesine yol açmıştır. 1990’lardan beri, ABD ve Avrupa’da yalnızca bir iki saygın pratisyen psikoza bu bilimsel çerçevedeki kaynaklar dışında yaklaşmıştır.
Antipsikotik ilaçlar psikozun tedavisinde kullanılmaktadır ve potansiyel olarak semptomları nispeten süratli bir formda azaltabilir yahut yok edebilirler. Bugün birçok klinik standart tertipleri tarafından bilişsel davranışsal terapi psikoz için tesirli bir ruhsal tedavi olarak önerilmektedir.
Gündem
