Uruguay, Brezilya, Ekvator, Kolombiya, Panama ve Venezuela’ya resmi ziyaretlerde bulunmak için Latin Amerika seyahatine çıkan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Posta gazetesinden Murat Çelik’e özel röportaj verdi. Rusya- Ukrayna Savaşı’ndan F-16’lara, Yunanistan’la bağlardan Mescid-i Aksa olaylarına kadar birçok hususa açıklık getirdi.
“ARKA PLAN DİPLOMASİSİ”
Bakan Çavuşoğlu, Putin-Zelenski görüşmesiyle ilgili olarak, “Böyle durumlarda, savaşlarda propaganda gayeli dezenformasyon olabiliyor. İki taraf da oburunu yalanlayabiliyor. Bu da süreci olumsuz etkiliyor. Hassas mevzuları müzakere ediyorlar ve kamuoyuna ileti vermek gereksinimi duydukları için birbirlerinin hoşlanmadıkları açıklamaları yapabiliyorlar. Geldiğimiz noktada, ortada müzakere ettikleri kapsamlı bir metin var. Onun dışında önderler ortasında bir ‘arka kapı diplomasisi’ işliyor. O süreçte de bir ortak deklarasyon taslağı olduğunu görüyoruz. İşi sadeleştirmeye çalışıyorlar. Hassas hususlar üzerinde mutabakat sağlamak sıkıntı oluyor, vakit alıyor zira savaş devam ediyor. Daha çok tarafsızlık ve güvenlik garantileri üzerine odaklandıklarını görüyoruz.” diye konuştu.
“SAVAŞ EN AĞIR MARİUPOL VE DONBAS BÖLGELERİNDE SÜRÜYOR”
Bakan Çavuşoğlu, “Savaş en çok Mariupol ve Donbas bölgelerinde ağır yaşanıyor. Mariupol’ün büyük oranda Rusların eline geçtiğini görüyoruz fakat belirli bölgelerde hâlâ Ukrayna askerleri var. Rusya burada yabancı savaşçılar olduğunu söylüyor, Ukrayna reddediyor. Bu askerlerin inançlı halde buradan çıkartılması da şu an müzakere edilen bahislerden biri. Başka taraftan, memleketler arası toplumun ilgisini görüyorsunuz. Güvenlik garantileri konusunda hiç kimse NATO’nun 5’inci hususu gibisi bir güvenlik garantisine yanaşmayınca, alternatif ne olabilir diye çalışma sürdürüyoruz. Artık Çin dahil P-5 ülkeleriyle (BM Güvenlik Kurulu daimi üyeleri) bunu konuşuyoruz. Güvenlik kurulunda veto hakkı üzere tartışmalı bahisler var. Kamuoyuna yapılan açıklamalar ve geniş metindeki farklılıklara karşın en azından daha sadeleştirilmiş bir deklarasyon konusunda muahede imkânı var. Lakin ne vakit olacağı aşikâr değil. Art kapı diplomasisi dediğimiz sistem işliyor.” dedi.
PUTİN-ZELENSKİ GÖRÜŞMESİ
Bakan Çavuşoğlu kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu saatten sonra atılması gereken adım o. Son noktayı koyacak olan önderler. Direkt açıklama mı yaparlar, yoksa belgeyi önderler huzurunda dışişleri bakanları mı imzalar, evvel paraf sonra önderler mi imzalar? Bunlar kendi ortalarında konuşmalarında gündeme gelen seçenekler. Son noktayı önderlerin koyması lâzım. Bir muahede istiyorlarsa bu kaçınılmaz. Prensip olarak her iki taraf da bir ortaya gelmeyi kabul ediyor fakat bu ne vakit olacak? Bir mutabakata varırlarsa yahut önderlerin son noktayı koyacağı bir halde yakınlaşma olursa bu her an gerçekleşebilir zira başkanların “Tamam hadi” demesine bağlı bu iş. Biz Türkiye’ye davet ettik. Her iki taraf da Türkiye’ye gelme konusunda hem fikirdi. Şu anda Türkiye’den diğer ülkeler de var ısrarla “Bizde olsun” diyen lakin sonuçta her iki ülkede Türkiye’ye gelmek istiyor.
“BEYİN FIRTINASI YAPIYORUZ”
Biz şu anda brainstorming (beyin fırtınası) yapıyoruz lakin bizim başımızda da değişik alternatifler var. Hem Ukrayna ile hem P-5 ülkeleri ile müzakere ediyoruz. Bizim de fikirlerimiz var lakin dayatmıyoruz. Öteki ülkelerin de kabul etmesi lâzım fakat P-5 dışında evvel Almanya’yı da zikretmişti Ukrayna. Gördüğüm kadarıyla Rusya Türkiye’nin garantörlüğüne itiraz etmiyor. Kosova modeli, Avusturya modeli üzere modeller konuşuluyor lakin bizim düşündüğümüz modeller değil. Ukrayna’nın ne istediği belirli.
“‘ARTIK UÇMAYACAĞIZ’ DEDİLER”
Bakan Çavuşoğlu, “Ukrayna, mesela hava alanı konusunda Türkiye’ye sitem ediyor mu?” sorusuna ise, “Hava alanıyla ilgili Montrö’den kaynaklanan tüzel sorumluluklarımızın olduğunu söyleyince bir daha tekrar etmediler. Şirketlere yönelik bazen sitem ediyorlar lakin Türkiye’ye yönelik genel manada “Siz niçin katılmıyorsunuz” diye bir sitem olmadı. Ayrıyeten Rusya’nın askeri uçaklarına, hatta Suriye’ye giden sivil uçaklarına hava alanını kapattık. Üç ay – üç ay müsaade veriyorduk. Nisan’a kadar müsaadeleri vardı. Mart’ta rica ettik. Ben Lavrov’a, Cumhurbaşkanımız da Putin’e söyledik. Putin talimat verdi. “Artık uçmayacağız” dediler ve uçuşlar durdu. Yani aslına biz hem Montrö hem başka mevzularda sureci diyalog yoluyla yürütüyoruz. Problem Boğazlar’dan gemilerin geçmemesi. Dört gemi vardı, Rusya’nın daha savaştan evvel müsaade talebinde bulunduğu. Savaştan 15 gün kadar önceydi. Tahminen planlamanın kesimiydi. Biz rica ettik, “Bu savaş” dedik, Montrö’yü anlattık. Sonra vazgeçtiler. Bizim de içinde olduğumuz, planlı NATO tatbikatı vardı. Müttefik gemilerin geçişi için de “İptal edelim, savaş ortamında kışkırtmayalım” dedik. Onlar da haklı buldular. Özetle, bir yandan bu türlü çalışırken, bir yandan da diyalog yoluyla bir çok şeyi kriz yaratmadan çözüyoruz.”
F-16 KONUSU
Bakan Çavuşoğlu, F-16 konusunda da, “F-16’lar konusunda ABD idaresinde katiyen yapan bir tavır var. Yaptırım dışında bu işi çözmek istiyorlar. Esasen yaptırımlara tabi değil biliyorsunuz. Fakat genel manada savunma sanayiinde kısıtlamalar var ve kongrenin müsaadesine bağlı olağan. Modernizasyon kitleri ve yeni F-16’ların satılması konusunda görüşmeler pek âlâ geçiyor. Buna itiraz eden, karşı çıkan kongre üyelerinin sayısı da çok fazla değil. S-400 konusunda da bir tahlil yolu bulma arzusundalar. “Bir tahlil yolu bulalım” diyorlar. Biz de aslında “Bulalım” diyoruz. Bu alınmış bir eser sonuçta. Bundan sonra ne yapabileceğimizi görelim. Bu kapsamda yeni savunma sanayi sistemlerine, ek sistemlere de muhtaçlığımız var. Bizim taleplerimiz zati orada. Onların bize teklifle gelmesini bekliyoruz. Bizi tatmin eden teklif ve garantilerle gelirlerse Patriot da alabileceğimizi söylemiştik. Bu doğrultuda biz artık ABD’nin yeni tekliflerle gelmesini bekliyoruz.” tabirlerini kullandı.
